سنتور: تاریخچه و معرفی ساز خوش‌نوای ایرانی
سنتور یکی از کهن‌ترین و زیباترین سازهای موسیقی ایرانی است که صدای دلنشین و طلایی آن قرن‌هاست در فرهنگ ایران و خاورمیانه طنین‌انداز شده است. این ساز جزء سازهای زخمه‌ای-ضربه‌ای محسوب می‌شود و با دو مضراب چوبی نواخته می‌شود.جذابان شما را به این مطلب هنری دعوت می کند.
تاریخچه سنتور
۱. ریشه‌های تاریخی
-
برخی مورخان معتقدند سنتور ریشه در سازهای بین‌النهرین باستان دارد و نمونه‌های اولیه آن به سازهای سومری و آشوری مانند «سنتور بابلی» شباهت داشته است.
-
در ایران باستان، سازی به نام «سنتیر» (در فارسی میانه) وجود داشته که احتمالاً نیای سنتور امروزی است.
-
ابونصر فارابی (فیلسوف و موسیقیدان قرن ۴ هجری) در کتاب «الموسیقی الکبیر» از سازی شبیه سنتور نام برده است.
۲. سنتور در دوره اسلامی و گسترش آن
-
سنتور در دوران اسلامی در سرزمین‌های مختلف از جمله ایران، عراق، ترکیه، هند و سوریه رواج یافت.
-
در اروپا، سازی مشابه به نام «دالسیمر» (Dulcimer) از سنتور الهام گرفته شده است.
۳. سنتور در ایران معاصر
-
در دوران قاجار، سنتور به یکی از سازهای اصلی ردیف موسیقی ایرانی تبدیل شد.
-
استادان بزرگی مانند حبیب سماعی، فرامرز پایور و پرویز مشکاتیان نقش مهمی در احیا و تکامل این ساز داشتند.
معرفی ساز سنتور
۱. ساختار سنتور
سنتور جعبه‌ای ذوزنقه‌ای شکل از جنس چوب گردو، سرو یا فوفل است که شامل بخش‌های زیر است:
-
سیم‌ها: معمولاً ۷۲ سیم فلزی (از جنس فولاد و برنج) دارد که به صورت ۴ سیم در هر خرک (جمعاً ۱۸ خرک) تنظیم می‌شوند.
-
خرک‌ها: سیم‌ها روی پایه‌های کوچک چوبی به نام خرک قرار می‌گیرند.
-
مضراب: نوازنده با دو مضراب چوبی (با پوشش نمدی) بر سیم‌ها ضربه می‌زند.
۲. انواع سنتور
-
سنتور سل کوک (رایج‌ترین نوع در ایران)
-
سنتور لا کوک (برای همراهی با خواننده)
-
سنتور باس (با صدای بم‌تر)
-
سنتور کروماتیک (برای اجرای موسیقی غربی)
۳. نحوه نواختن و ویژگی‌های صوتی
-
سنتور دارای محدوده صوتی حدود ۳ اکتاو است.
-
به دلیل کوک ثابت، تغییر دستگاه‌های موسیقی ایرانی در آن نیاز به جابجایی خرک‌ها دارد.
-
صدای سنتور شفاف، زنگ‌دار و مناسب برای اجرای ملودی‌های پیچیده و ریتم‌های تند است.
سنتور در موسیقی ایرانی و جهانی
-
این ساز در موسیقی دستگاهی ایران (ردیف) جایگاه ویژه‌ای دارد.
-
در کشورهایی مانند عراق (سنطور)، ترکیه (سانتور) و هند (سنتور) نیز انواع مشابهی از این ساز وجود دارد.
-
نوازندگان مشهور سنتور:
-
حبیب سماعی (پدر سنتور نوازی مدرن ایران)
-
فرامرز پایور (تکامل‌دهنده تکنیک‌های سنتورنوازی)
-
پرویز مشکاتیان (از بزرگان موسیقی اصیل ایرانی)
-
جمع‌بندی
سنتور با صدای گیرا و تاریخچه غنی، یکی از نمادهای موسیقی اصیل ایرانی است. از دوران باستان تا امروز، این ساز تحولات بسیاری را پشت سر گذاشته و همچنان در قلب موسیقی شرقی جای دارد. اگر به یادگیری سنتور علاقه دارید، این ساز با حسی آرامش‌بخش و تکنیک‌های جذاب می‌تواند دنیایی از زیبایی‌های موسیقی را به شما نشان دهد.
