سد کرج هم به حجم مرده رسید: بحران آبی بی‌سابقه در البرز
در شرایطی که استان البرز پنجمین سال خشکسالی خود را تجربه می‌کند، سد امیرکبیر (معروف به سد کرج) به حجم مرده رسیده است. این خبر که بر اساس گزارش‌های رسمی شرکت مدیریت منابع آب ایران اعلام شده، نشان‌دهنده کاهش شدید ذخایر آبی این سد کلیدی است. حجم فعلی آب در سد کرج حدود ۱۰ میلیون مترمکعب برآورد می‌شود که دقیقاً معادل حجم مرده آن است، بنابراین برداشت بیشتر آب برای حفظ ایمنی سازه ممکن نیست.
وضعیت فعلی سد کرج
سد کرج، واقع در ۶۳ کیلومتری شمال‌غربی تهران و در کیلومتر ۲۳ جاده کرج-چالوس، یکی از پنج سد اصلی تأمین‌کننده آب شرب استان تهران است. این سد با حوزه آبریز ۷۶۴ کیلومترمربع و متوسط جریان سالانه ۴۷۲ میلیون مترمکعب، از سال ۱۳۴۰ بهره‌برداری شده و ارتفاع آن از کف رودخانه ۱۶۸ متر است. با این حال، رسوب‌گذاری طی سال‌ها حدود ۲۵ میلیون مترمکعب از حجم مفید مخزن (۲۰۵ میلیون مترمکعب اولیه) را کاهش داده است.
طبق آخرین آمار:
- حجم مفید فعلی: کمتر از ۱۰ درصد (حدود ۸ درصد ذخیره مفید).
- کاهش ارتفاع دریاچه: ۵۲ متر نسبت به سطح نرمال.
- افت نسبت به سال گذشته: ۸۶ درصد کاهش ذخایر.
داوود نجفیان، مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای البرز، تأکید کرده که این شرایط در ۵۷ سال گذشته بی‌سابقه است و بارش‌ها در سال آبی ۱۴۰۳-۱۴۰۴ با ۴۰ درصد کاهش نسبت به سال قبل به پایان رسیده. حتی در نیمه پاییز، هیچ بارش مؤثری ثبت نشده است.
دلایل بحران
عوامل اصلی این وضعیت عبارتند از:
- خشکسالی مداوم: ششمین سال متوالی خشکسالی، با کاهش ۹۲ درصدی بارش‌ها.
- برداشت بیش از حد: برای تأمین آب شرب تهران و البرز، که منجر به خروج نیروگاه سد از مدار (در پاییز با رسیدن به ۲۸ میلیون مترمکعب) شده است.
- رسوب و فرسایش: کاهش تدریجی ظرفیت مخزن به دلیل رسوب رودخانه‌ها.
محمدعلی معلم، مدیر سد کرج، هشدار داده که بیشتر آب باقی‌مانده غیرقابل برداشت است و این حجم مرده، تهدیدی برای ایمنی سازه محسوب می‌شود.
پیامدها و هشدارها
رسیدن به حجم مرده نه تنها تأمین آب شرب را تهدید می‌کند، بلکه نگرانی‌هایی درباره پایداری سازه سد ایجاد کرده است. مقامات از شهروندان خواسته‌اند با نصب مخازن ذخیره خانگی و صرفه‌جویی، به مقابله با قطعی احتمالی آب کمک کنند. در پست‌های اخیر در شبکه X (توییتر سابق)، کاربران به شوخی و جدی به این بحران واکنش نشان داده‌اند؛ از مقایسه جیب خالی با سد کرج تا انتقاد از مدیریت منابع آب.
| شاخص | مقدار فعلی | مقایسه با سال گذشته | وضعیت |
|---|---|---|---|
| حجم آب (میلیون مترمکعب) | ۱۰ | ۸۶% کاهش | حجم مرده |
| درصد ذخیره مفید | ۸% | – | غیرقابل برداشت |
| ارتفاع دریاچه (متر) | کاهش ۵۲ متر | – | بحرانی |
| تولید برق | خارج از مدار | – | متوقف |
این بحران آبی، زنگ خطری برای کل کشور است و نیاز به مدیریت پایدار منابع آب را برجسته می‌کند. گزارش‌های میدانی نشان می‌دهد که حتی تردد در روستاهای اطراف مانند واریان با قایق ممکن است مختل شود.
