رسول سلیمی: پیش نیاز هر مذاکره در هر سطحی، اطلاع و آگاهی کامل از خواسته های طرفین مذاکره است که قصد مذاکره با یکدیگر را دارند. بدون اطلاع از خواسته ها و قرار گرفتن در موقعیت مذاکره، یا به تقلیل مذاکره به گفتگو منجر می شود و سیاست «مذاکره برای مذاکره» را دنبال می کند و یا مسیر مذاکرات به سوی تحمیل خواسته های طرف مقابل منتهی می شود.
این در حالی است که تجربه مذاکره در دو دهه گذشته در ایران نمایانگر اصرار سیاستگذار ایرانی به انجام مذاکره همراه با ابهام آفرینی در شرایط و خواسته های خود است. ابهامی که اگرچه ممکن است در سطح رسانه های داخلی به ترفندی تبلیغاتی تبدیل شود اما در نهایت آنچه در گام نهایی اهمیت دارد، متن توافقی است که بایستی با آن موافقت یا مخالفت نمود.
در چنین شرایطی به دلیل مواجهه سیاستگذار با دو قطبی حامیان و مخالفان مذاکره با امریکا در داخل کشور که حامیان و منتفعان از تحریم ها را در برابر مخالفان و متضرران از تحریم قرار داده است، کوشش کرده با پیگیری سیاست ابهام، در موقعیت های تاریخی سرنوشت ساز اجرای توافق، از ابزارهای تدوین قانون یا ایجاد شروط ضمن قرارداد که صرفا در داخل کشور از حیث قانونی معنادار است، مسیری فراتر از متن مورد توافق را پیگیری نماید.
مسئله ای که به مرور، هرگونه توافق سیاسی با کشورهای دوست و دشمن را به بن بست می کشاند. این در حالی است که در شرایط فعلی کشور، طرف امریکایی به صراحت از شروط کلی خود در مذاکره رونمایی کرده و تلویحا هرگونه موفقیت در مذاکره با ایران را مشروط به قرار گرفتن گفتگوها در چنین چارچوبی نموده است.
در همین راستا ترامپ پیش از انتخابات و در پاسخ به این سوال که آیا با ایران به توافق می‌رسد یا خیر، پاسخ داد: «معلوم است، من این کار را انجام می‌دهم. باید توافق کنیم، زیرا عواقب غیرقابل تحملی خواهد داشت. ما باید توافق کنیم.» پیش از این سخنان ترامپ، عباس عراقچی نیز در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک گفته بود که تهران آماده گفتگو درباره مذاکرات هسته‌ای است. با این حال، او خاطرنشان کرد که تنش ها در خاورمیانه می تواند تجدید مذاکرات را پیچیده کند.
همچنین رئیس جمهور آمریکا هفته گذشته در گفتگو با شبکه فاکس نیوز، چارچوب کلی خواسته های خود از مذاکره با ایران را مشخص کرد و گفته بود «می‌خواهم ایرانی‌ها یک کشور بزرگ و امکانات زیاد داشته باشند. آنها مردمانی فوق العاده هستند. تنها چیزی که در مورد ایران گفتم این بود که ایرانی‌ها نمی‌توانند سلاح هسته‌ای داشته باشند. راه‌هایی برای بررسی این موضوع و مطمئن شدن در خصوص آن وجود دارد. باید هر توافقی ۱۰ برابر بیشتر بررسی شود.»
چه آنکه دیپلمات‌های اروپایی نیز هفته گذشته به پایگاه خبری «اکسیوس» گفتند که ایران در مذاکرات اخیر خود با آنها به‌وضوح اعلام کرده است که می‌خواهد مذاکراتی را برای یک توافق هسته‌ای جدید و متفاوت از برجام آغاز کند و منتظر اعلام یک برنامه یا پیشنهاد از سوی ایالات متحده هستند. الیز استفانیک، نماینده جدید آمریکا در سازمان ملل و مارکو روبیو، وزیر خارجه دولت دونالد ترامپ نیز از فعال‌سازی مکانیسم ماشه علیه ایران حمایت کرده‌اند؛ اقدامی که پیشتر قدرت‌های اروپایی نیز از آمادگی خود برای انجام آن خبر دادند که می‌تواند به بازگشت تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران منجر شود.
در همین حال وزیر امور خارجه کشورمان در مصاحبه با اسکای نیوز در پاسخ به اینکه «آیا ایران آماده مذاکره با آمریکا تحت ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ است؟»، بیان کرد: «احتمال توافقی جدید یا دور جدیدی از مذاکرات را نادیده نمی‌گیرم اما مایلم به یک واقعیت اشاره کنم؛ بی‌اعتمادی در ما نسبت به دفعه قبل افزایش یافته است. اول با باید این بی‌اعتمادی از بین برود برای اینکه ایران باری دیگر وارد مذاکره شود، باید اعتماد کافی در آن ایجاد شود. فکر می‌کنم هنوز کمی با آن فاصله داریم. بله، توافق خوب است. اما چه توافقی؟»
مجید تخت‌روانچی نیز در گفتگو با ایسنا با استناد به اعتراف غربی‌ها، گفت که سیاست «فشار حداکثری» ترامپ شکست خورده و تحولات منطقه ارتباطی به مساله هسته‌ای و پرونده مذاکراتی ایران ندارد. این دیپلمات باسابقه در پاسخ به اینکه آیا «برنامه‌ای در مورد دولت ترامپ و سیاست‌های احتمالی وی دارید؟»، گفت: «حتما در این مورد فکر می‌کنیم و با دوستان در تعامل و مشورت هستیم. این‌گونه نیست که دست روی دست گذاشته باشیم و منتظر باشیم ترامپ بیاید و بگوید سیاست ما در برابر ایران چیست و بعد تازه ما یادمان بیاید که می‌خواهیم چه‌کار کنیم. حتما مدت‌هاست در این ارتباط فکر می‌کنیم و با دوستانمان مشورت داشته‌ایم»
تخت‌روانچی توضیح داده که ایده‌هایی هست، اما شما زمانی می‌توانید این ایده‌ها را اجرایی کنید که ببینید سیاست دقیق طرف مقابل شما چیست. اینکه اطرافیان ترامپ افراد تندرویی هستند و آیا صحبت‌هایی که در زمان تبلیغات مطرح کرده‌اند، اجرایی و عملیاتی می‌کنند، چیزی است که باید در مورد آن صبر کنیم و نباید عجله داشته باشیم، ولی درعین‌حال باید خودمان را برای بدترین حالت آماده کنیم.
ناظران سیاسی می گویند «در این شرایط احتمالا دولت ترامپ اگر قرار باشد مذاکره کند، این گفت‌وگوها را فقط به برنامه هسته‌ای ایران محدود نخواهد کرد، بلکه در مورد برنامه موشکی و سیاست‌های منطقه‌ای ایران نیز وارد مذاکره خواهد شد که همین امر باعث پیچیدگی و دشوارتر شدن مذاکرات می‌شود.»
چه آنکه «رافائل گروسی» در حاشیه نشست سالانه مجمع جهانی اقتصاد در داووس نیز اعلام کرد که آژانس بین المللی انرژی اتمی همچنان در حال گفت‌وگو با مقامات ایرانی است و امیدوار است که دولت ترامپ برای تعامل و دستیابی به یک توافق جدید با ایران وارد عمل شود. بر اساس گزارش بر اساس گزارش «المانیتور» وی گفت: «به باور من، تیم ترامپ تمایل دارد به توافق جدیدی با ایران دست یابد.»
در همین حال رهبر انقلاب در دیدار مسئولان و سفرای کشورهای اسلامی که در آن سران نظام، بجز سعید جلیلی در آن حضور داشتند، گفتند «چشم‌های‌مان را باز کنیم و حواس‌مان باشد که با چه کسی مواجه‌ایم، معامله می‌کنیم و حرف می‌زنیم». موضع گیری که در شبکه های اجتماعی و از سوی افکارعمومی به اذن اولیه رهبری به دولت پزشکیان برای مذاکره با امریکا تفسیر شد. تفسیری ابهام آلود که هنوز خواسته های طرف ایرانی را در مقابل امریکا بر چارچوب مشخص و شفافی قرار نداده است.
این در حالی است که پیشتر، علاء الدین بروجردی عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی به خبرآنلاین گفته بود «در حال حاضر مذاکره با آمریکا، موضوعی است که منحصرا باید با اذن مقام معظم رهبری و با شرایط خاصی که ایشان مصلحت می‌دانند، می‌تواند انجام شود. اما در هر صورت، اصل مذاکره یک اصل منطقی است، به شرط آن که هدف از انجام گفت‌وگوها، به دست آوردن حقوق تضییع‌شده ملت ایران، کاهش تحریم‌ها و در نهایت، رفع کامل تحریم‌ها باشد.»
۲۱۳۳۱۵
