به گزارش پایگاه فکر و فرهنگ مبلغ، تفسیر تسنیم از جمله تفاسیر شیعی قرآن است که به زبان فارسی و توسط اندیشمند بزرگ آیت‌الله عبدالله جوادی آملی تالیف شده است. روش مؤلف در این اثر ذکر آیه یا آیات مورد نظر و بررسی آنها طی چهار مرحله است؛ گزیده تفسیر، تفسیر آیه، لطایف و اشارات و بحث روایی. عنوان تسنیم نیز از آیه ۲۷ سوره مطففین (وَمِزَاجُهُ مِنْ تَسْنِیمٍ) گرفته شده است.
بنابر روایت ایکنا، با حجت‌الاسلام والمسلمین عسگر دیرباز؛ عضو مجلس خبرگان رهبری و رئیس پیشین دانشگاه قم درباره این تفسیر و ضرورت معرفی آن گفت‌وگو کرده است که در ادامه آن را می‌خوانیم؛
ایکنا ـ ظاهرا شیوه تفسیر تسنیم قرآن به قرآن است از نظر شما ضرورت تالیف تفسیر قرآن به قرآن پس از المیزان چه بوده است؟
قرآن کریم مهمترین کتابی است که در طول تاریخ اسلام مورد تحقیق و مطالعه بوده است و تفاسیر زیادی اعم از ماثور و غیر آن نوشته شده است؛ طبق نقلی بیش از سه هزار تفسیر بر قرآن کریم نوشته شده است؛ در دوره معاصر هم تفاسیر بزرگی بر قرآن نوشته شده است که می‌توان در شیعه به المیزان و تسنیم اشاره کرد؛ اگر پیشینیان با نوشتن برخی تفاسیر بزرگ و مشهور احساس بی‌نیازی می‌کردند ما این سه هزار تفسیر را نداشتیم.
بنابراین هر مفسری ضمن استفاده از روش پیشینیان، خودش هم یکسری نوآوری‌هایی دارد و می‌تواند جمع‌بندی و نتایج متفاوتی نسبت به دیگران داشته باشد لذا تفسیر قرآن به قرآن هم که در زمان ما از سوی علامه طباطبایی و آیت‌الله جوادی آملی مورد توجه و توسعه واقع شده است می‌تواند در دوره‌های بعد از سوی مفسران دیگر مورد توجه قرار بگیرد.
ایکنا ـ با توجه به این توضیحات وجه تمایز تسنیم با المیزان چیست؟
قبل از اینکه وارد بحث تسنیم شویم در مورد المیزان باید عرض کنم از مواردی که مرحوم علامه طباطبایی به آن عنایت کاملی داشتند این است که ایشان نسبت به موضوعات مطرح روز ایران و جهان دقت و توجه داشتند و در جایی اگر دفاع و روشنگری و حمایت لازم بوده است، انجام داده‌اند. اگر زمان فعلی را با دوره نوشتن المیزان مقایسه کنیم می‌بینیم سرعت تحولات فکری و اجتماعی با توجه به فعالیت رسانه‌ها بسیار بیشتر شده است با این وصف تفسیر تسنیم از این بُعد متفاوت‌تر است.
در برخی تفاسیر می‌بینیم مفسران در مورد معجزات انبیاء، تلاش می‌کردند تا تبیین‌ها و تفسیرهای تجربه‌گرایانه از معجزات داشته باشند و بتوانند براساس قواعد فیزیک و زیست‌‍شناسی آن را تبیین کنند ولی علامه به کمک آیات قرآن و برداشتی که از آنها دارند این معجزات را تبیین می‌کنند و در این عرصه واقعا خوب عمل کردند یا در مورد مباحث سیاسی اجتماعی مانند آزادی و حقوق زنان و مسائل اجتماعی دیگر ایشان با کمک آیات قرآن، تبیین خوبی ارائه فرمودند.
مرحوم علامه طباطبایی تلاش کردند تا به مرز عرصه‌های مختلف علمی پایبند باشند و وقتی وارد فلسفه می‌شدند با روش برهانی و عقلی و وقتی وارد علوم دیگر می‌شدند به روش آن علوم پایبند بودند؛ در مباحث تفسیری و قرآنی هم بیشتر سراغ مدلول و نظارت آیات رفته‌اند و اینکه آیات متحدالموضوع را جمع و دلالت تضمنی و … را استخراج کنند و اگر در مواردی تاسیس اصل عقلایی امکان‌پذیر باشد آن را تاسیس می‌کردند.
ایشان در بحث روایی تلاش دارند نشان دهند که نباید اصول فلسفی و عقلی بر قرآن تحمیل شود ولی اگر بتوانیم از آیات قرآن مثلا قانون علیت را در نظام هستی به دست آوریم استنباطی درست است و ایشان از چنین استنباط‌هایی داشته‌اند یا هویت جامعه که آیا جامعه اکثریت افراد است یا اینکه خود جامعه یک حقیقتی مستقل از افراد هم دارد؟ یا بحث اجل امم و سرنوشت آنان که ایشان معقتد به هویت جامعه ورای اکثریت افراد شده‌اند.
در مورد حقوق زنان هم بحث مفصلی در مورد طلاق، حقوق متقابل مرد و زن و خانواده دارند و تاکید بر اینکه صرف برتری یک جنس بر جنس دیگر از سوی اسلام پذیرفته نیست.
ایکنا ـ تسنیم چه رویکردی را به لحاظ اجتماعی دنبال می‌کند؟
تفسیر تسنیم رویکردهایی را به صورت مفصل و متناسب با تحول علوم دارد؛ از جمله مباحث امروز که یکی از افراد مطرح کرده است قبض و بسط شریعت بود؛ فردی که این نظر را عنوان کرد معتقد بود که تفاسیر مختلف قرآن در قرون متوالی متاثر از علوم روزگار خود بوده است و علامه جوادی آملی به این نوع مباحث می‌پردازند ولی در دوره علامه طباطبایی طبیعتا چنین مواردی را نداشتیم.
آیت‌الله جوادی آملی در تعامل قرآن و علوم زمانه کاملا ورود پیدا کرده‌اند؛ البته ممکن است کسی بگوید این جدید نیست و ریشه در گذشته دارد ولی به شکل منقح امروزی چنین چیزی را سراغ نداریم و این از ویژگی‌های خوب تفسیر تسنیم است.
موضوع دیگر سطح علمی این تفسیر است؛ البته بنده تعریضی به سایر تفاسیر ندارم زیرا آنها هم علمی نوشته شده‌اند ولی وقتی تفسیر تسنیم را با دیگر تفاسیر مقایسه می‌کنیم خواهیم دید که چه مستوا و سطح عالی دارد و عمیقا وارد تفسیر قرآن به قرآن شده و استفاده‌هایی کرده‌اند که قابل توجه است.
ایکنا ـ عمده مخاطبان تفسیر تسنیم چه کسانی هستند و آیا مردم عادی می‌توانند از آن بهره ببرند؟
قرآن برای عموم مردم است ولی بطون مختلفی دارد و هر کسی به اندازه معرفت و علم و طهارت نفس خود می‌تواند به بطون آن دسترسی داشته باشد؛ قرآن کریم حقایق ذومراتبی دارد بنابراین بخش‌هایی از تفاسیر المیزان و تسنیم برای عموم مردم هم قابل استفاده هست ولی عمدتا این تفاسیر در سطحی نوشته شده است که نیازمند توضیح و تبیین به زبان ساده است و محققان مخاطب اصلی آن هستند.
دنیای کنونی، دنیای تخصص شده است لذا یک فرد در یک زمینه متخصص است اما در تخصص‌های دیگر کاملا بی‌اطلاع است لذا در فضای نخبگانی هم همه افراد نمی‌توانند به همه معارف این تفاسیر برسند ولی برای محققان و مترجمان قرآنی جزء بهترین تفاسیر محسوب می‌شود.
ایکنا ـ به نظر شما شخصیت علمی آیت‌الله جوادی آملی چه تاثیری در محتوای تسنیم داشته است؟
در مورد تاثیر شخصیت مفسر در تفسیر دو دیدگاه وجود دارد؛ اول بهره هوشی مفسر و مبانی تفسیری و علومی که برای تفسیر لازم است و دیگری طهارت روحی و باطنی و تهذیب نفس که بنده موافق نظر دوم هستم؛ قرآن کریم با کتب دیگر تفاوت دارد و برای فهم مراتبی از قرآن باید طهارت وجود داشته باشد در حالی که کتب دیگر این‌گونه نیست. در سوره مبارکه واقعه فرموده است: لا یمسه الا المطهرون. یعنی مطهرون می‌توانند قرآن را مس کنند و استنباط‌های دقیق‌تر و جامع‌تری داشته باشند.
با توجه به نظر دومی که بنده عرض کردم و با توجه به شخصیت علامه جوادی آملی که سالیان سال در حوزه مشغول سیر و سلوک و تهذیب نفس هستند و مراتب بالایی را طی کرده‌اند این مسئله در تفسیر ایشان نمودار است.
آیت‌الله سیدمحسن حکیم در کتاب حقائق الاصول آورده‌اند که زمانی تصمیم گرفتند که به زیارت کربلا بروند؛ در کربلا دیدند یکی از علما تفسیر قرآن می‌گوید و یک جلسه که رفتند از مباحث لذت بردند و روز دوم دیدند این فرد از یک آیه تفسیر متفاوتی ارائه داد لذا روز سوم هم شرکت کردند و همینطور ۱۵ روز این مسئله تکرار شد و ۱۵ روز پای تفسیر این عالم ماندند بنابراین شخصیت مفسر خیلی در تفسیر اثرگذار است.
قرآن مانند کتب دیگر نیست که فرد فقط با اطلاع از علوم و بهره هوشی بتواند به عمق و کنه آن پی ببرد گرچه کسی جز معصومین نمی‌توانند به عمق آن پی ببرند.
ایکنا ـ قرآن کتابی برای همه انسانهاست و تفسیر آن هم باید در دسترس همه باشد. تسنیم برای رسیدن به مخاطب جهانی چه راه‌هایی را باید طی کند؟
یکی از مواردی که حوزه‌های علمیه کمتر به آن توجه دارند این است که ما بیشتر در محدوده خودمان سیر می‌کنیم و دنبال مخاطب جهانی نیستیم ولی تفسیر تسنیم مایه زیادی برای جهانی شدن و کسب مخاطبان ادیان آسمانی و حتی مسلمین سایر نقاط جهان دارد ولی باید به زبان‌های مختلف از جمله چینی، اسپانیولی، ترکی، انگلیسی و آلمانی ترجمه شود. البته یک سری مقدمات و پیش‌فرض‌های برای ترجمه به هر زبانی لازم است و باید یک گروه متخصصی چنین کاری را تحت اشراف مفسر تسنیم، آیت‌الله جوادی آملی انجام دهند تا این اثرگذاری هم محقق شود.
