حکومت‌های مختلف ایران تا زمان انقلاب اسلامی (۱۳۵۷)
ایران در طول تاریخ شاهد حکومت‌های مختلفی بوده است که هر یک تأثیر عمیقی بر فرهنگ، سیاست و جامعه گذاشتند. در این مطلب، به بررسی مهم‌ترین سلسله‌ها و حکومت‌های ایران از دوران باستان تا انقلاب اسلامی می‌پردازیم.
۱. دوران باستان
هخامنشیان (۵۵۰–۳۳۰ ق.م)
-
بنیانگذار: کوروش بزرگ
-
مهم‌ترین شاهان: داریوش بزرگ، خشایارشا
-
دستاوردها: تشکیل نخستین امپراتوری جهانی، ساخت تخت‌جمشید، ایجاد سیستم اداری و راه‌سازی پیشرفته.
-
سقوط: توسط اسکندر مقدونی در ۳۳۰ ق.م.
سلوکیان (۳۱۲–۶۳ ق.م)
-
حکومت یونانی‌تبار پس از اسکندر.
-
فرهنگ هلنیستی در ایران رواج یافت.
اشکانیان (۲۴۷ ق.م–۲۲۴ م)
-
بنیانگذار: ارشک اول
-
نظام فدرالی و مجلس مهستان.
-
جنگ‌های طولانی با روم.
ساسانیان (۲۲۴–۶۵۱ م)
-
بنیانگذار: اردشیر بابکان
-
دین رسمی: زرتشتی
-
اوج هنر و معماری (طاق‌کسرا، تیسفون).
-
سقوط: توسط اعراب مسلمان در جنگ قادسیه.
۲. دوران اسلامی
خلافت اموی و عباسی (۶۵۱–۸۲۱ م)
-
ایران تحت حکومت خلفای عرب.
-
قیام‌های استقلال‌طلبانه مانند قیام ابومسلم خراسانی.
طاهریان، صفاریان، سامانیان (قرن ۹–۱۰ م)
-
نخستین حکومت‌های نیمه‌مستقل ایرانی پس از اسلام.
-
سامانیان باعث احیای زبان فارسی شدند.
غزنویان و سلجوقیان (قرن ۱۰–۱۲ م)
-
غزنویان (محمود غزنوی) و سلجوقیان (آلب ارسلان، ملک‌شاه).
-
گسترش زبان فارسی و معماری اسلامی.
خوارزم‌شاهیان (۱۲۱۸–۱۲۳۱ م)
-
حمله مغول به رهبری چنگیزخان و سقوط این حکومت.
۳. دوران میانه (مغول‌ها تا صفویه)
ایلخانان مغول (۱۲۵۶–۱۳۳۵ م)
-
حکومت مغول‌های مسلمان‌شده.
-
وزیرانی مانند خواجه رشیدالدین فضل‌الله.
تیموریان (۱۳۷۰–۱۵۰۷ م)
-
تیمور لنگ و شکوه هنری در دوران شاهرخ و بایسنقر میرزا.
ترکمانان قراقویونلو و آق‌قویونلو
-
حکومت‌های ترک‌تبار پیش از صفویه.
۴. دوران جدید (صفویه تا پهلوی)
صفویه (۱۵۰۱–۱۷۳۶ م)
-
بنیانگذار: شاه اسماعیل اول
-
رسمیت مذهب شیعه دوازده‌امامی.
-
اوج هنر و معماری (میدان نقش جهان، مسجد شیخ لطف‌الله).
افشاریه (۱۷۳۶–۱۷۹۶ م)
-
بنیانگذار: نادرشاه افشار
-
فتح هند و غنایم بزرگ.
زندیه (۱۷۵۰–۱۷۹۴ م)
-
بنیانگذار: کریم‌خان زند
-
دوران آرامش و رونق اقتصادی.
قاجاریه (۱۷۹۶–۱۹۲۵ م)
-
بنیانگذار: آقا محمدخان قاجار
-
جنگ‌های ایران و روس و از دست دادن قفقاز.
-
نهضت مشروطه (۱۲۸۵ ش).
🔹 پهلوی (۱۹۲۵–۱۹۷۹ م)
-
بنیانگذار: رضاشاه پهلوی
-
مدرنیزاسیون و تغییرات اجتماعی.
-
محمدرضا شاه و افزایش نارضایتی‌ها.
-
سقوط در انقلاب اسلامی ۱۳۵۷.
۵. جمهوری اسلامی ایران (از ۱۳۵۷ تاکنون)
-
رهبری امام خمینی (ره) و تأسیس نظام جمهوری اسلامی.
-
جنگ تحمیلی (۱۳۵۹–۱۳۶۷)، تحولات سیاسی و اقتصادی.
نتیجه‌گیری
ایران در طول تاریخ شاهد حکومت‌های مختلفی بوده که هر یک به نحوی بر هویت ملی و فرهنگی آن تأثیر گذاشتند. از امپراتوری‌های بزرگ باستان تا حکومت‌های اسلامی و پادشاهی‌های معاصر، تاریخ ایران پر از فراز و نشیب‌های سیاسی و تمدنی است. انقلاب اسلامی ۱۳۵۷ نقطه عطفی در تاریخ معاصر ایران بود که نظام سیاسی کشور را دگرگون کرد.
